NIEŚWIADOME PRZESTĘPSTWA POPEŁNIANE PRZEZ PRACODAWCÓW – NA CO UWAŻAĆ, BY NIE WEJŚĆ W KONFLIKT Z PRAWEM?
Prowadzenie działalności gospodarczej, zwłaszcza zatrudnianie pracowników, wiąże się z wieloma obowiązkami prawnymi – podatkowymi, pracowniczymi i administracyjnymi. Często jednak zdarza się, że pracodawcy, szczególnie w małych firmach lub prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, nieświadomie dopuszczają się czynów, które mogą zostać zakwalifikowane jako przestępstwa lub wykroczenia. Poniżej przedstawiamy najczęstsze z nich – nie po to, by straszyć, ale by pomóc ich uniknąć, albowiem ich popełnienie może skutkować dolegliwymi konsekwencjami dla przedsiębiorców.
1. Brak lub opóźnienie w wysyłce PIT-11
Jednym z najczęstszych i najbardziej bagatelizowanych przez przedsiębiorców obowiązków, jest terminowe przesłanie urzędowi skarbowemu informacji PIT-11. Obowiązek ten dotyczy każdego płatnika – również tych zlecających pracę na podstawie umów cywilnoprawnych (umowa zlecenie, dzieło).
Niewysłanie PIT-11 w terminie może zostać zakwalifikowane jako wykroczenie skarbowe, za które grozi grzywna. Nawet jednodniowe opóźnienie może być podstawą do nałożenia mandatu przez urząd skarbowy.
2. Nieterminowe przekazywanie składek ZUS i zaliczek na podatek dochodowy
Wielu przedsiębiorców nie zdaje sobie sprawy, że opóźnienie w odprowadzeniu zaliczek na podatek od wynagrodzenia pracownika może zostać potraktowane jako przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. W skrajnych przypadkach, jeśli kwota jest znaczna i działanie uznane zostanie za umyślne, może dojść nawet do zarzutu przywłaszczenia mienia publicznego.
Podobnie sytuacja wygląda ze składkami ZUS. Choć ZUS zwykle wysyła najpierw wezwania i odsetki, to w przypadku większych zaległości może zgłosić sprawę do prokuratury.
3. Nieprawidłowości w umowach z pracownikami i zleceniobiorcami
Zatrudnianie „na próbę”, brak pisemnej umowy przed dopuszczeniem do pracy, czy źle określone warunki współpracy (np. umowa zlecenia zamiast umowy o pracę, mimo spełniania przesłanek stosunku pracy) mogą skutkować zarzutami o naruszenie praw pracowniczych.
To nie tylko groźba konsekwencji administracyjnych, ale także odpowiedzialność karna z Kodeksu pracy, a w poważniejszych przypadkach – nawet z Kodeksu karnego.
4. Nieprowadzenie lub nierzetelne prowadzenie dokumentacji pracowniczej
Od 2019 roku obowiązują nowe przepisy dotyczące prowadzenia i przechowywania dokumentacji pracowniczej, w tym akt osobowych. Brak takiej dokumentacji, nieprawidłowy okres przechowywania lub błędy w prowadzeniu ewidencji czasu pracy mogą zostać uznane za wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
5. Nieprzestrzeganie przepisów BHP i brak szkoleń
Nieprzeszkolenie pracownika z zakresu BHP, niewyposażenie go w odpowiednie środki ochrony czy brak oceny ryzyka zawodowego to nie tylko naruszenie przepisów – ale również realne zagrożenie odpowiedzialnością karną w przypadku wypadku przy pracy.
6. Brak skierowania na obowiązkowe badania lekarskie
Każdy pracodawca ma obowiązek skierować pracownika na badania wstępne przed dopuszczeniem go do pracy, a następnie na badania okresowe i kontrolne, zgodnie z przepisami Kodeksu pracy. Zlekceważenie tego obowiązku – np. dopuszczenie pracownika do pracy bez ważnych badań lekarskich – może zostać potraktowane jako naruszenie przepisów o ochronie zdrowia pracowników.
W przypadku kontroli z Państwowej Inspekcji Pracy pracodawca może zostać ukarany grzywną, a jeśli doszłoby do wypadku przy pracy osoby bez aktualnych badań, odpowiedzialność pracodawcy może mieć także charakter karny. Co ważne – nie wystarczy samo wysłanie na badania – pracownik nie może rozpocząć pracy bez orzeczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań do jej wykonywania.
Jak się zabezpieczyć?
- Regularne konsultacje z księgowym i prawnikiem – nawet jedno spotkanie kwartalnie może uchronić przed błędami.
- Używanie nowoczesnych systemów kadrowo-płacowych, które przypominają o terminach i obowiązkach.
- Szkolenia dla właścicieli firm i osób odpowiedzialnych za kadry i płace, nawet wewnętrzne.
- Audyt kadrowo-podatkowy – warto raz na jakiś czas sprawdzić, czy wszystko działa zgodnie z przepisami.
7. Błędy związane z zatrudnianiem cudzoziemców
Najczęstsze nieprawidłowości dotyczące zatrudniania cudzoziemców związane są z brakiem wymaganego zezwolenia na pracę, nieposiadaniem przez cudzoziemca ważnego tytułu pobytowego, uprawniającego go do przebywania na terenie kraju, czy też niezgodność pracy rzeczywiście wykonywanej przez cudzoziemca z pracą określoną w zezwoleniu na pracę.
Na podstawie ustawy o promocji zatrudnienia i rynku pracy, osoby, które powierzają cudzoziemcowi nielegalne wykonanie pracy podlegają karze grzywny, która wynosi od 1000 zł do 30 000 zł. Z kolei, umożliwienie nielegalnego pobyt cudzoziemców na terenie Polski w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej umożliwienie lub ułatwieni innej osobie pobytu na terenie kraju jak zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat.
Podsumowanie
Nieznajomość prawa nie zwalnia z odpowiedzialności – to stara zasada, która w praktyce bywa bardzo dotkliwa dla pracodawców. Wiele przestępstw i wykroczeń popełnianych jest nie z chęci oszustwa, ale z niewiedzy lub braku organizacji. Dbanie o zgodność działań z prawem to dziś nie tylko obowiązek – to także wyraz odpowiedzialnego zarządzania firmą.
